نگاهی به جشنواره دهم فیلم اردیبهشت

نگاهی به جشنواره دهم فیلم اردیبهشت یا پاس گل کرونا به سینمای هرمزگان

دهمین جشنواره فیلم اردیبهشت سر انجام پس از ۷ سال تعطیلی مجددا برگزار شد این جشنواره برای دومین بار است که تعطیل می شود و دوباره برگزار می گردد.
جشنواره اردیبهشت را می شود از زوایای مختلف مورد تحلیل قرار داد. جشنواره فیلم اردیبهشت یک مورد مطالعاتی مناسب در زمینه های مختلف است .

مختصری پیرامون تاریخچه جشنواره

جشنواره فیلم و عکس اردیبهشت در واقع یادمان مرحوم کوروش گرمساری فیلمساز و عکاس فقید هرمزگان است .گرمساری یکی از پر افتخار ترین فیلمسازان سینمای هرمزگان و رئیس انجمن سینمای جوانان هرمزگان از سال ۷۳ تا ۸۳ بوده است که متاسفانه در حادثه رانندگی به همراه خانواده اش از میان ما رفت و دوستان و یارانش تصمیم گرفتند برای زنده نگاه داشتن نام او جشنواره فیلم و عکس اردیبهشت را بر پا کنند. که در دوره اول یک هفته فیلم و عکس تحت عنوان مسافر اردیبهشت در سال ۸۴ برای این منظور برگزار گردید و از سال ۸۵ اولین جشنواره فیلم و عکس اردیبهشت به صورت رقابتی توسط انجمن سینمای جوانان هرمزگان شکل گرفت.  در واقع مالکیت مادی و معنوی این جشنواره تماما در اختیار انجمن سینمای جوانان است. جشنواره در سال ۹۰ به علت اختلاف بین رئیس وقت انجمن سینمای جوان و مدیرکل وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخش فیلم آن برگزار نگردید و تنها بخش عکس به همت انجمن عکاسان هرمزگان برگزار شد . سال ۹۳ نیز آخرین دوره برگزاری فیلم اردیبهشت در دهه ۹۰ است که توسط دبیر خانه ای که از سوی معاونت هنری وقت ارشاد تشکیل گردید برگزار شد و ناگهان جشنواره از سال ۹۳ تا ۱۴۰۰ به مدت ۷ سال  تعطیل بوده است و تا کنون شخصی چه مسئول و چه غیر مسئول هیچ گونه پاسخ روشنی مبنی بر چرایی تعطیلی جشنواره ارائه نکرده است ؟!.
اما آخرین دوره جشنواره دارای یک اتفاق مهم بود. برگزاری جشنواره به شکل ملی که مورد اعتراض جمع وسیعی از فیلمسازان استان قرار گرفت که به زعم نگارنده این اعتراضات به جا بود شاید هم یکی از دلایل متوقف شدن جشنواره اردیبهشت به مدت ۷ سال همین رفتن مسیر اشتباه بود که منجر به تعطیلی آن شد.  (این بخش را بخاطر داشته باشید تا پایان مطلب )
جشنواره دهم اما نکاتی داشت که خلاصه عرض می کنم
نکته اول - کرونا یک پاس گل اساسی به سینمای هرمزگان داد و با شرایط به وجود آمده جشنواره به شکل آنلاین و در پلتفرم اختصاصی جشنواره تمامی آثار به غیر از دو اثر که سازندگان آن موافق اکران آنلاین نبودند در جشنواره به نمایش در آمد. آمار خیره کننده ارائه شده از تیم فنی سایت جشنواره نشان از استقبال بی نظیر مخاطبان این دوره از جشنواره بوده است. آماری که هیچگاه و در هیچ حالتی از اکران حضوری و فیزیکی و در سالن ها به این عدد نمی رسید. این همان چیزی بود که سینمای هرمزگان می خواست، یعنی استقبال مخاطب ، حلقه مفقوده این سالهای سینمای هرمزگان.  در واقع ما در این سالها تمام تلاشمان را کرده بودیم برای دیده نشدن. از تبلیغات بسیار ضعیف گرفته تا نفهمیدن روشهای رسانه ای مناسب برای جذب مخاطب از مخالفت با استفاده از اینترنت در کمک به سینمای هرمزگان که این مقوله را می توان با نگاهی به عملکرد سینمای هرمزگان در عرصه فضای مجازی در مقایسه با دیگر رشته ها و جغرافیا ها به راحتی به آن پی برد تا ارائه آثاری فاقد دغدغه، حتی به عنوان مثال در زمان قرنطینه کرونا که شامل کل کشور می‌شد هنرمندان هر رشته هنری سعی در ارائه بر نامه در بستر مجازی داشتند حال آن که سینمای هرمزگان با در دست داشتن یک آرشیو مناسب می توانست پیشتاز میدان باشد که متاسفانه فرصت را از دست داد .

نکته دوم- حضور پر رنگ نسل جدید فیلمسازی در سینمای هرمزگان
یکی دیگر از نکات قابل توجه این دوره از جشنواره بود نسلی که نزدیک پنجاه درصد از شرکت کنندگان جشنواره را شامل می شدند یعنی از ۴۹ شرکت کننده در بخش استانی ۲۲ نفر آنها کسانی بودند  که در دوره های قبل جشنواره حضور نداشته اند. این خبر بسیار خوشحال کننده است برای سینمای هرمزگان که اساسا یکی از مشکلاتش ایجاد نیروی انسانی جدید است .

نکته سوم - نگاهی آماری به جشنواره

نگارنده سعی کرده از اطلاعات منتشر شده در سایت جشنواره این آمار را استخراج کند این آمار مربوط به بخش استانی است  .
حضور :
۳۸ فیلمساز مرد
۱۱ فیلمساز زن
پرکار ترین فیلمساز مرد :
غلامرضا رحیمی با  ۴ اثر
پرکارترین فیلمساز زن :
سارا عباسی با ۳ اثر
پرکار ترین تصویر بردار:
تورج قادری  با ۵ اثر
شهاب آب روشن با  ۴ اثر
علی رضا دهقانی با ۴ اثر
پر کار ترین تدوینگر:
  شهاب آبروشن با  ۷ اثر
غلامرضا رحیمی با  ۵ اثر
پر کارترین بازیگران:
  سیامک دلنواز  با  ۴ اثر
سیما پور سالاری با  ۳  اثر

بیشترین حضور زنان فیلمساز :
در بخش داستانی با ۸ اثر
کمترین حضور زنان در بخش تجربی با ۱ اثر بوده است .

نکته چهارم - خلق انیمیشن

اگر تنها دست آورد جدی توسعه ای جشنواره را بخواهیم بر بشماریم همین راه افتادن بخش انیمیشن در سینمای هرمزگان است انیمیشن یک گونه فراموش شده در سینمای هرمزگان در این ۵۰ سال گذشته است . واقعا مشخص نیست چرا سینماگران هرمزگانی روی خوش به این گونه جهانی پولساز ،پیشرو و بسیار گسترده از سینما نشان نمی دهند. این مسأله ای است که مدیران سینمایی باید برای احیای آن برنامه ریزی داشته باشند . باعث خوشحالی و مسرت نگارنده بود که در این دوره از جشنواره شاهد بخش انیمیش در جشنواره بوده است و این را به فال نیک می گیریم .

نکته پنجم - نامزدهای جشنواره
در اعلام نامزدهای جشنواره از سوی هیئت داوران مسائل زیر به چشم می خورد :
مسأله اول- از ۵ نامزد  معرفی شده در بخش بهترین  تصویر برداری ۳ نفر آنها اساسا هرمزگانی نیستند یعنی از نیروهای انسانی فعال در سینمای هرمزگان نیستند این مسأله باید به عنوان یک تلنگر در بین همکاران تصویربردار در استان مورد بررسی قرار گیرد و ایرادهای کار و راه های تعامل سازنده  فیلمسازان و تصویربرداران هرمزگان مشخص شده و اصلاح گردد . این مسأله در بخش صدا گذاری و صدابرداری نیز چنین است .

مسأله دوم - هیئت انتخاب ، هیئت انتخاب ها معمولا در جشنواره ها بازوی سیاست گذاری های جشنواره هستند در این دوره از جشنواره اعضای محترم هیئت انتخاب می توانست با مذاکرات با فیلمسازان فیلم‌هایی که شاید به اشتباه در بخش غیر مرتبط شرکت کرده اند را هدایت کند تا مسأله ای که در اعلام نامزدی برگزیدگان توسط داوران جشنواره روی داد پیش نمی آمد! و استقلال فراخوان جشنواره هم از این طریق حفظ می شد و نیازی به بهم ریختن ترکیب جشنواره با اعلام نامزد ها نبود و ابهامات ایجاد نمی شد.

نکته ششم - پوستر جشنواره
به شکل عجیبی پوستر جشنواره در این دوره مناسب نیست پوستر ها کلید ورود به رویداد ها هستند بخصوص رویداد های هنری و فرهنگی اما این پوستر چند گام به عقب داشت و هیچ خلاقیتی در طراحی آن دیده نمی شد استفاده از المان‌های نا مناسب و نا مرتبط و دمده شده باری بر دوش جشنواره بود . پوستر می بایست انرژی نهفته در رویداد را آزاد کند اما اینجا این اتفاق صورت نگرفته بود و این نشان از عدم شناخت توسط طراح و سفارش دهنده پوستر بوده است.

نکته هفتم -  جای خالی دوستان  فرمالیست
غایبان بزرگ جشنواره امسال در واقع دوستان فرمالیست سینمای هرمزگان بودند که در اعتراض به مسأله شورای سیاست گذاری جشنواره تعداد زیادی از آثار تولید شده در سال های اخیر خود را از جشنواره خارج کردند و تاثیر خود را بر بخش تجربی جشنواره امسال گذاردند. بخش تجربی همواره در سنوات مختلف جشنواره یکی از پر رونق ترین بخشها بود اما امسال با کمترین آثار ورودی مواجه شد. کاش شرایطی پیش می آمد تا این دوستان هم با جشنواره دهم قهر نمی کردند. عمده نظر دوستان فرمالیست و اختلاف شأن و پرسشهای اساسیشان سر این بوده که اعضای شورای سیاست گذاری باید از طیف های مختلف سینمای استان باشند و نه تنها مدیران دولتی. !

نکته هشتم - تولیدات سینمای هرمزگان،
با یک حساب سر انگشتی می توان فهمید تولیدات حاضر در این دوره از جشنواره ما بین سالهای ۹۲ تا ۹۸ بوده است یعنی ۶ سال تولید فیلم در هرمزگان و فیلمهای ارسال شده به جشنواره در بخش استانی حدود ۱۰۰ فیلم بوده است این عدد به صورت میانگین می‌شود تقریبا سالی ۱۸ فیلم.! این تعداد تولید فیلم برای استانی که مدعی برگزاری جشنواره ملی است بسیار نا امید  کننده است . امید است برای معضل تولید با برنامه ریزی درست توسط مسئولین چاره ای اندیشیده شود  .

نکته مهم نهم - ( نکته ای که ابتدای مطلب در پرانتز عرض شد که به خاطر داشته باشید )
در برنامه های حاشیه ای که توسط تلویزیون اینترنتی حامی جشنواره که در خلال جشنواره هر شب پخش می شد مجری محترم برنامه چند شب متوالی مصرانه موضوع ملی شدن جشنواره اردیبهشت را مجددا مطرح کردند و متاسفانه هیچ کدام از دوستان یا متوجه آن نشدند یا نخواستند که پاسخ دقیقی به این اصرار بدهند . جمله معرفی هست  تحت این عنوان که آدم "عاقل از یک سوراخ دو بار نمی گزد "! تجربه ملی‌شدن جشنواره اردیبهشت آزموده شده است و متاسفانه با شکست رو به رو بوده است. یکی از نتایج ملی‌شدن جشنواره تعطیلی  ۷ ساله آن است. امید می رفت که بعد از گذشت این مدت درس گرفته باشیم و متاسفانه این گونه نیست و قصد داریم برگردیم سر خط.  نگارنده معتقد است سینمای هرمزگان نیازمند یک جشنواره فیلم تماما استانی است. جشنواره ها همواره به منظور احیا و حمایت از به اصطلاح یک رشته فرهنگی و هنری خاص و جهت رونق بخشیدن به آن و توسعه در بخش های مختلف آن رشته و به منظور کشف استعداد ها و معرفی هنر این افراد مستعد به جامعه و همچنین حمایت‌های مالی از طریق اهدا جوایز به فیلمسازان مستقل ( در اینجا فیلم کوتاه )  شکل گرفته اند در کشور ما جشنواره ملی و بین‌المللی فیلم کوتاه کم نیستند. با یک سرچ ساده می توان به راحتی فراخوان این جشنواره های فیلم را در کشور پیدا کرد و اگر فیلمسازی توان رقابت را در خودش و اثرش میبیند می تواند در این جشنواره شرکت نماید . جشنواره فیلم اردیبهشت از محل بودجه فرهنگی استان هرمزگان هزینه های آن پرداخت می شود و باید این حمایت فرهنگی مستقیما به دست فیلمسازان هرمزگانی برسد نه فیلمسازان ملی با تهیه کنندگان و موسسات حرفه ای وابسته به دولت.! در  صورت بر گزاری جشنواره ملی فیلم اردیبهشت نیروی های سینمای هرمزگان تنها نقش تدارکاتچی را بازی خواهند کرد و فقط مسئولیت هتلینگ با ما خواهد بود و تنها گرفتن عکس سلفی با سعید روستایی نصیبمان می شود و هیچ سود دیگری نخواهد داشت. سینمای هرمزگان پتانسیل برگزاری ملی شدن جشنواره به دلایل متعدد که شاید از حوصله بحث خارج باشد را دارا نیست. این مطلب را از کسی که در پنج دوره از جشنواره اردیبهشت به عنوان تیم اجرایی حضور داشته بپذیرید. ملی کردن جشنواره فیلم اردیبهشت یک راهبرد اشتباه است و نمونه آن اگر قرار بود با ملی شدن اردیبهشت سینمای هرمزگان توسعه می‌یافت در دوره نهم به بعد باید خود را نشان می داد نه تنها اینطور نشد بلکه موجب تعطیلی آن شد و ۷ سال از بهترین سالهای سینمای هرمزگان هدر رفت  و کسی هم پاسخگو نیست .

احسان رضایی
فیلمساز و کارشناس ارشد پژوهش هنر
خرداد ۱۴۰۰